دستی که به ماشه نمی‫رسد!

کبنا ؛روز گذشته آمریکا رسماً دستش را به سمت ماشه برجام دراز کرد. وزیر خارجه آمریکا طی یک نامه، طرح استفاده از مکانیسم ماشه (اسنپ‫بک) را تحویل دبیرکل سازمان ملل داد.
این کشور به صراحت اعلام کرده که هدفش نابودی برجام است. علت تعجیل و تقلای کنونی نیز فرارسیدن موعد پایان تحریم تسلیحاتی است. مطابق برجام، تحریم سیزده ساله تسلیحاتی در مهرماه امسال پایان خواهد یافت. پیش‌تر هم نوشته بودم که این بند از برجام، یکی از رگ‌های حیاتی برجام است. از همین رو، آمریکا هر تلاشی می‌کند تا با زدن این رگ، به حیات برجام پایان دهد. اما آیا دست آمریکا به ماشه برجام می‌رسد؟
تحلیل‌های فراوانی دراین‌باره منتشر شده مبنی بر اینکه چون آمریکا عضو برجام نیست، از حقوق مندرج در آن و قطعنامه مربوط به آن هم برخوردار نیست. لذا این کشور حق استفاده از این مکانیسم را ندارد. از طرف دیگر آمریکا مدعی است که از برجام خارج شده است ولی حق استفاده از مکانیسم ماشه را قطعنامه۲۲۳۱ تولید و تصریح کرده است، لذا همچنان این کشور از این حق برخوردار است. این تفسیر آمریکا با استنباط تمام طرف‌های برجام ناسازگار است. همه طرف‌های برجام متفقند که آمریکا دیگر عضو برجام نیست و حق استفاده از این مکانیسم را ندارد. اما گذشته از این دعواهای شکلی، اساساً اگر آمریکا از برجام هم خارج نشده بود نمی‌توانست این مکانیسم را اکنون فعال کند. درواقع اگر دستش به ماشه هم می‌رسید باز حق کشیدن آن را نداشت. اینگونه نیست که هر کشوری هرگاه هوس کرد، می‌تواند مطابق این مکانیسم همه تحریم‌ها را برگرداند. مطابق مفاد برجام، استفاده از مکانیسم ماشه، مشروط به نقض آشکار برجام توسط ایران و احراز این تخلف طی یک فرآیند است؛ آن هم فرآیندی که برجام مشخص کرده است. لذا مهم‌تر از اینکه آمریکا حق استفاده از مکانیسم ماشه را دارد یا نه، این است که این ماشه را نمی‌توان کشید چراکه مقدمات و لوازم آن فراهم نشده است. این نشان می‌دهد که برجام یک متن حقوقی محکم است و به رغم لگدهای آمریکا در این دو سال، همچنان حیات دارد و توانسته جهان را مقابل آمریکا به صف کند.
با این همه، آمریکا می‌خواهد این مکانیسم را فعال کند. این درخواست آمریکا، مانند اقدام دو هفته پیش آن کشور در شورای امنیت سازمان ملل، با مقاومت جامعه جهانی و انزوای آن کشور روبرو می‌شود. چیزی که هم در اظهارات وندی شرمن (به عنوان یک دموکرات) و هم در یادداشت جان بولتن (به عنوان یک جمهوری خواه) به آن اشاره شده است. ممکن است آمریکا بعد از دست رد کشورهای جهان، هرکاری بکند اما جالب است که برجام توانسته این چنین جبهه مقاومتی علیه آمریکا به صف کند.
اقدامات اخیر آمریکا نشان داده که این کشور همچنان در پارادایم جنگل به سر می‌برد و این مقاومت جهانی نیز حکایت از شکل‌گیری آنتی پارادایم جنگل می‌کند. آمریکا در پخت و پز مناسبات، قوائد و نهادهای بین‌المللی بیشترین نقش را داشته است (و بیشترین سود را نیز برده است)، اما اکنون علیه همه مکانیسم‌ها برخاسته است و به اصطلاح وارد پارادایم جنگل شده است. باوجود اینکه آمریکا از معاهدات و قراردادهای بین‌المللی زیادی خارج شده (قراردادهایی با طرف‌های بیشتر و سابقه بیشتر از برجام)، اما شکل‌گیری جبهه مقاومت علیه پارادایم جدید آمریکا، با محوریت برجام شروع و محقق شده است. انگار برجام تبدیل به سنگر مقاومت مقابل آمریکا شده است!


منبع: ابتکار