عاشورا پیام‌آور آزادگی و نقد قدرت

کبنا ؛قرن‌ها از محرم سال 61 هجری قمری می‌گذرد؛ سالی که واقعه عاشورا به عنوان یکی از غم‌انگیزترین وقایع تاریخی- مذهبی در آن رخ داد. از آن سال به بعد در این ایام دوستداران و علاقمندان امام حسین (ع) در کشورهای مختلف به فراخور زمان و مکان برای پاسداشت شهادت این امام و زنده نگه داشتن پیام عاشورا مراسم عزاداری برگزار می‌کنند.
مردم کشور ما نیز به دلیل ارادت به اهل بیت و خاندانش هیچ گاه نتوانستند در مورد واقعه عاشورا بر احساسات جوشان‌ خود سرپوش بگذارند و بر این مصیبت نگریند، بنابراین عزاداری امام حسین (ع) که اززمان صفویان به بعد در ایران نسبت به سال‌های قبل از آن پررنگ‌تر شد، آن چنان در میان مردم ریشه دواند که تبدیل به یکی از عناصر بنیادین فرهنگی کشور ما شد.
عزاداری در ایام عاشورا مانند هر پدیده دیگری دارای آداب خاصی است. آدابی که در این چند سال اخیر آنقدر دستخوش تغییرات شده است که می‌توان آن را نه «تغییر» بلکه «تحریف» و حتی به «آفت» تعبیر کرد. در گذشته و در عزاداری‌های سنتی اشعار مداحی بسیار بامعنا حول محور انتقال پیام عاشورا و شعور حسینی را شاهد بودیم، اما امروز شعور حسینی در سایه شور حسینی قرار گرفته است، به نحوی که بسیاری از مداحان در مداحی خود شور می‌گیرند، اما شوری که فقط هیاهویی تو خالی است و هیچ پیامی خاصی به همراه ندارد.
سالهاست به جای اینکه روی پیام عاشورا تمرکز کنیم روی سبک‌های عزاداری متمرکز شدیم، و به جای توجه به نوحه و محتوا به ابزار و وسایل توجه کردیم.
صرف‌نظر از نگاه کاسب‌کارانه برخی از مداحان به مداحی، بارها مشاهده شده است، افرادی که به دنبال به روز کردن و مدرن شدن مداحی بودند، اشعار مذهبی را روی ملودی و ریتم آهنگ‌های لس‌آنجلسی و پاپ تنظیم می‌کردند تا این گونه آیین عزاداری امام حسین (ع) نیز از قافله عقب نماند. در این میان برخی دیگر علاقمند بودند به جنبه حزن انگیز واقعه کربلا بیشتر تمرکز کردند. بنابراین در مداحی‌ها و اشعار خود به جای ارزش نهادن به قیام بزرگ عاشورا آن چنان امام حسین و یارانش را ناتوان و قابل ترحم جلوه دادند که قدرت و ازخودگذشتگی بازیگران میدان کربلا در سایه این حجم از حزن و اندوه گم شد.
عده دیگری از تریبون‌ مداحی استفاده سیاسی کرده و اهداف جناح سیاسی خاصی را پیگیری می‌کردند، به نحوی که برخی از مداحان در مداحی‌های خود آن چنان پا را فراتر گذاشتند که حتی به تهدید فیزیکی برخی از مسئولان نیز کشیده شد.
قمه‌زنی‌ها و به گردن خود زنجیر بستن‌ها و حرکات اینچنینی نیز آفت دیگری است که این سال‌ها بر این مراسم سایه انداخته است. این خرافات قدیم و جدید نه تنها با روح عزاداری امام حسین (ع) همخوانی ندارد، بلکه با فلسفه قیام امام حسین(ع) نیز تعارض آشکار دارد و عزاداری امام حسین را از اهداف اساسی خود دور کرده است. این گونه تحریفات حتی می‌تواند در انتقال پیام عاشورا و همچنین بر شناخت مردم دیگر کشورها از واقعه عاشورا تاثیر منفی بگذارد.
با وجود تمام بدعت‌‎ها، خرافات و همچنین تحریف‌های زیادی که در مراسم عاشورا صورت گرفته است در پنچ، شش سال گذشته سبک متفاوتی از مداحی در کشور رواج یافته است که می‌توان به آن امیدوار بود. این سبک از مداحی از شهر یزد که آن را دارالعباد و حسینیه ایران می‌گویند، شروع شد و اکنون به برخی از هیات‌ها و دسته‌جات عزاداری در بسیاری از شهرها رسیده است . مداحان این هیات‌ها با در پیش گرفتن الگوی جدید و با معنایی در اشعار و سبک عزاداری در حال تحریف زدایی از مراسم عاشورای حسینی هستند.
سبک متفاوت برخی از هیا‌‌ت‌های عزاداری در یزد مانند هیات «کوچه بیوک» یزد که تکه فیلم‌های کوتاه ا آن حالا دیگر وجه مشترک شبکه‌های اجتماعی در یکی دو سال اخیر شده است، با استقبال مردم روبرو شده بطوریکه اقشار مختلف با علاقه فراوان عزاداری هیات های یزد را دنبال می کنند، چرا که نظم و انضباط هیات های مذهبی در زمان عزاداری، اشعار و سبک نوحه های این هیات ها را می پسندند و آن را نزدیک‌تر به پیام عاشورا که نقد قدرت،مبارزه با طاغوت زمان و اشاعه پیام آزادگی و آزادمنشی است ، می‌دانند.
سبک جدید عزاداری که افراد غیر مذهبی را نیز به خود جلب کرده است، مداحان با استفاده از مفاهیمی مانند ظلم ستیزی، نقد قدرت، اشاره به مسائل اجتماعی و ... نه تنها روح جدیدی به مراسم عزاداری دمیده‌اند، بلکه مراسم عزاداری را از یکنواختی و انحصار در آورده‌اند.
البته این سبک جدید از عزاداری از حاشیه‌های جنجالی نیز به دور نبوده است. برخی تلاش می‌کنند اشعار متفاوت، جدید و گاه تند و تیز این مداحان را کنایه‌هایی سیاسی بدانند که حال و هوایی متفاوتی را به این مجالس عزاداری داده است.
برخی اشعار این مداحان را سیاسی و کنایه دار تعبیر می‌‎کنند و برخی آن را به مخالفت با نظم سیاسی موجود تلقی می‌کنند. ادعایی که صاحبان این سبک همواره آن را رد می‌کنند و قبول ندارند. حاشیه این سبک متفاوت از بدو شکل‌گیری آن تاکنون آن قدر زیاد بوده است که مسئولین مذهبی شهر یزد را که زادگاه این سبک است به واکنش واداشت. دو سال پیش حاج «محمدجواد فارغی یزدی» رییس انجمن گسترش فرهنگ حسینی یزد که انجمنی مردم نهاد است و یکی از وظایفش هماهنگی و نزدیک نگه داشتن هیات‌ها به یکدیگر و تنظیم برنامه‌های آنهاست در این زمینه به رسانه‌ها گفت: «هیات‌های یزد، از قدیم هیات‌های صاحب نام و شاخص بوده‌اند. در هرحال بعضی شعرها جنبه اجتماعی دارند و ممکن است حتی در برخی موارد انتقادآمیز هم باشند، اما بعد از چهل سال کار کردن و خدمت در دستگاه سیدالشهدا و همراهی با هیات‌ها، انصافاً چیزی که رنگ و بوی مخالفت با نظام باشد را هیچ وقت ندیده‌ام».
اگر گروهی مداحی‌های برخی از هیات‌های مذهبی یزد را دارای کنایه سیاسی می‌دانند. برخی دیگر از اعمال محدودیت‌ها بر آنان سخن می‌گویند. محدودیت‌هایی که یکی از نوحه خوانان معروف هیات کوچه بیوک یزد در مصاحبه با رویداد 24 چند ماه پیش بر آن صحه گذاشت.
سروش رحمانی نوحه خوان معروف یزدی در واکنش به خبر سانسور نوحه مراسم عزاداری امام حسین (ع) در هیات کوچه بیوک یزد در مسجد حظیره که گویا به مذاق دست اندرکاران تلویزیون یزد خوش نیامده بود و از پخش آن خودداری کرده بودند، به رویداد۲۴ گفته بود: «از نظر دوستان در سازمان تبلیغات یزد بخشی از شعر باعث تشویش اذهان عمومی می‌شد و گفتند برخی از آن‌ها را تغییر دهید، مانند بخشی از شعر که الله الله بود و می‌گفتند شاید باعث یادآوری برخی از موارد برای منافقین باشد و بخواهند علیه کشور جوسازی کنند.کار ما انتقادی و سیاسی نیست اما به دلیل اینکه قرعه اینکار به نوعی به نام ما خورده است، مردم برداشت‌های سیاسی می‌کنند و به نظر ما این نوحه‌خوانی‌ها آنقدرها هم عریان و خاکستری نیست و اگر اکنون برخی از محدودیت‌ها مطرح می‌شود به دلیل عقبه و نوحه‌هایی است که خوانده‌ایم مانند سرو آزاده و... لذا همین عقبه باعث می‌شود نوحه خوانی‌های کنونی مردم را به سمت و سوی گذشته ببرد».
بدیهی است که سبک عزاداری با اصالت، عزاداری متفاوتی است، اصالت را باید حفظ کرد و سبکی متناسب با آن تعریف کرد. در عزاداری‌ها اصل این است که هدایت‌گری کربلا فراموش نشود، بنابراین باید روشنگری، هدایت و نقد قدرت که از اهداف قیام کربلا است در قاموس عزاداری ورود پیدا کند تا پیام عاشورا در هیاهوی تحریفات از این واقعه گم نشود.