آیا سموم شیمیایی محصولات کشاورزی زندگی انسان ها را تهدید می کند؟ / در برخی محصولات استان کهگیلویه و بویراحمد باقی مانده سموم بیش از حد مجاز بوده است / چرا ماده 28 آیین نامه اجرایی قانون حفظ نباتات اجرا نمی شود؟

کبنا ؛طی مدت اخیر کشورهایی مانند ازبکستان و ترکمنستان، هند و روسیه میوه‌های ایران را برگشت زده‌اند و رسانه‌ای شدن این موضوع واکنش‌های زیادی را برانگیخت، و خیلی‌ها به این فکر افتادند که میوه و تره باری که وارد بازار می‌شوند ممکن است مضراتی برای انسان‌ها داشته باشد؟ استفاده بی‌رویه و غیرعلمی از سموم، آفت‌کش‌ها و کودهای شیمیایی در کشور خطرات زیادی را ایجاد می‌کند و از جمله موجب شیوع سرطان‌ها نیز خواهد شد. سید امین رضایی رئیس انجمن تغذیه استان کهگیلویه و بویراحمد در گفت و گو با پایگاه خبری کبنا نیوز، می‌گوید: «بیماری پارکینسون، آسم، برونشیت مزمن، ضعف ماهیچه‌های تنفسی، انواع سرطان از مهمترین خطراتی است که در افرادی که از غذاهای حاوی بقایای سموم استفاده می‌کنند دیده شده است.»
به گزارش کبنا، این گفت و گو را در ادامه بخوانید:
اخیراً یکی از کارشناسان محیط زیست در خصوص سموم پرخطر در محصولات کشاورزی هشدار داد و عموماً هم موضوع خطر سموم شیمیایی محصولات کشاورزی کمابیش در رسانه‌های کشور مطرح می‌شود، چنین چیزی صحت دارد؟
در دنیای امروز، افزایش جمعیت و نیاز به مواد غذایی، موجب شده برای حفظ محصولات کشاورزی راهکارهایی به کار گرفته شود، یکی از این راهکارها گرایش به سمت مصرف انواع سموم و آفت کش ها است، هدف از استفاده از سم، حفظ محصول کشاورزی و حذف آفات است، ولی متأسفانه در کنار حذف آفات، مشکلاتی ایجاد می‌شود.
بطورکلی سموم سه دسته‌اند: پرخطر، متوسط خطر و کم خطر. انجمن واردکنندگان سم بصورت رسمی اعلام کرده‌اند قریب به 23 درصد سمومی که در بخش کشاورزی در کشور ما استفاده می‌شوند پرخطر هستند، در حالی که برخی از کشورها هیچ استفاده‌ای ندارند، اساساً نباید این سموم وارد بازار شوند، ولی این اتفاق می افتد و به طرق مختلف در دسترس افراد قرار می‌گیرند،
اما چالشی که در خصوص سموم وجود دارد این است که خطر این سموم محدود به پرخطر و کم خطر بودن آنها نیست، بلکه استفاده بیش از حد از سموم، چه پرخطر و چه کم خطر یکی از مشکلات موجود است. وجود مافیای سم و توزیع افسارگسیخته آن، که به خاطر منافع خود می‌خواهند این سموم وارد کشور شود و همیشه بازاری برای فروش و عرضه آن وجود داشته باشد نیز چالش دیگر این حوزه است.



عدم به کارگیری سم مورد نظر برای گیاه نیز از جمله معظلات موجود است. آفت‌های مختلفی وجود دارند، هر سم و آفت‌کشی متناسب با یک نوع محصولی است. اما گاها می‌بینیم کشاورزان و تولیدکنندگان وقتی آفتی را در محصول کشاورزی خود مشاهده می‌کنند، بدون اینکه اطلاع داشته باشند انواع سموم را برای از بین بردن آفت استفاده می‌کنند. در واقع می‌خواهم بگویم مسئله ما فقط پرخطر بودن و کم خطر بودن سموم نیست.
موضوع دیگری که مهم است دوره «کارنس» سموم است که به خنثی شدن اثر سم در مدت زمان مشخص اشاره دارد که روی جلد سم هم نوشته شده است، از زمانی که کشاورز سم را روی محصول می‌پاشد، تا زمانی که سم اثر خود را بگذارد دوره کارنس می‌نامند، اگر قبل از اتمام این دوره کشاورز اقدام به برداشت محصول کند هم سم اثر خود را بطورکامل نمی‌گذارد و هم اینکه بقایای سم در درون محصول کشاورزی می‌ماند و وارد چرخه زندگی افراد می‌شود و خطراتی را به وجود می‌آورد. بنابراین حتی سم‌های کم خطر هم در صورت استفاده غلط، می‌توانند خطرناک باشند.
سموم کشاورزی اعم از پرخطر و کم خطر چگونه زندگی مردم را تهدید می‌کند؟ سموم کشاورزی عوارض زیانباری دارد، این سموم یا بصورت مستقیم از طرف کشاورزی که سموم را روی محصولات خود می‌پاشد یا از طریق ورود به محیط زیست و آب‌های زیرزمینی، وارد چرخه زندگی افراد می‌شوند. آب‌های زیرزمینی منبع آب شرب است، سموم وارد جریان آب‌های زیرزمینی می‌شود و بعدها با ورود به آب شرب تأثیر منفی خود را در زندگی مردم می‌گذارد. خاک تأثیر مهمی در محیط زیست دارد. سموم تغییراتی در گیاهان و آبزیان و خاک نیز می‌گذارد.
هر چند که سموم با هدف دفع آفات گیاهی استفاده می‌شود ولی ممکن است بحران‌هایی را برای سلامت انسان به وجود بیاورد.
در مطالعه‌ای عنوان شده که یک درصد از آفت کش های کل جهان در کشور ما استفاده می‌شود. بیماری پارکینسون، آسم، برونشیت مزمن، ضعف ماهیچه‌های تنفسی، انواع سرطان از مهمترین خطراتی است که در کشاورزان یا کسانی که در نزدیکی مناطقی که در معرض  آفت کش ها هستند، یا افرادی که از غذاهای حاوی بقایای سموم استفاده می‌کنند دیده شده است.
5 تا 15 الی 20 درصد بیماری‌های پوستی به علت همین سموم کشاورزی ایجاد می‌شود که می‌توانیم آن را از مهمترین عوامل تهدید سلامت مردم بدانیم.
در استان کهگیلویه و بویراحمد به چه میزانی از این سموم استفاده می‌شود؟ بصورت کلی در یکی از مطالعات، محصولاتی در استان را بررسی کرده‌اند، دیده شده در برخی از محصولات، باقی مانده سموم بیش از حد مجاز بوده، فاصله بین آخرین سم پاشی، میزان مجاز مصرف سم، فاصله بین دو مرحله سم پاشی، در میان اکثر کشاورزان رعایت نمی‌شده است.
اما در خصوص اینکه چه میزانی از سموم در محصولات کشاورزی استان کهگیلویه و بویراحمد وجود دارد، نمی‌توان به درستی نظری داد، چون مبدأ کاشت محصولاتی که در استان ما به فروش می‌رسند لزوماً در استان ما نیست. از طرفی محصولاتی که در استان کهگیلویه و بویراحمد تولید می‌شود ممکن است در استان ما مصرف نشوند، ممکن است حتی محصولاتی از خارج از کشور وارد استان ما شوند و ما ندادیم چه سمومی در این محصولات استفاده شده است.



چه میزان از محصولات استان، از سموم و آفت کش استفاده می‌شود؟ شامل چه محصولاتی است؟ همه محصولات از سموم استفاده می‌شود، به جز محصولات ارگانیک، که توجه بسیار کمی به کشت این نوع محصولات می‌شود. در سایر محصولات از سموم کم خطر تا پرخطر استفاده می‌شود.
بهداشت و درمان، چه وظیفه‌ای در قبال رژیم غذایی پرخطر دارد؟ ماده 28 آیین نامه اجرایی قانون حفظ نباتات اعلام می‌کند که بهداری‌ها موظف هستند سیفی جات و نباتات، تره بار و سایر مواد غذایی را قبل از عرضه به بازار بررسی کنند و معاینه کنند و اگر مشکلی داشت جلوی آن گرفته شود.
خیلی از مسئولان ما ممکن است اطلاعی از این قوانین و آیین نامه‌های کشوری نداشته باشند، و مورد دیگر در این خصوص محدودیت‌های منابع است. بودجه خاصی برای این موضوع درنظر گرفته نشده است برای اینکه محصولات بصورت دقیق بررسی شوند و سپس به بازار عرضه شوند، این خود ضعف بزرگی است، می‌توانیم بگوییم بصورت ناقص این ماده قانونی اجرایی می‌شود.
مبحث بعدی، آموزش است، بهداشت و درمان می‌تواند به مردم در خصوص انواع سموم، باقی مانده سموم، چگونگی حذف کردن سموم و کم کردن سموم از میوه و تره باری که خرید می‌کنند، آموزش‌های لازم را ارائه دهند.
با وجود اینکه محصولات کشاورزی که تاکنون تصور می‌کردیم خطری ندارند و برای سلامتی مفید هستند، آیا در حال حاضر تمام زندگی ما را این محصولات پرخطر اعم از کشاورزی و صنعتی تهدید نمی‌کند؟
راهکارهایی وجود دارد تا بتوانیم زندگی سالمی را داشته باشیم یا راهکارهای جایگزینی داشته باشیم. دنیای امروز باید به سمت یک سری روشهای مبارزه تلفیقی برود تا آفت‌هایی که برای محصولات کشاورزی ایجاد می‌شوند، را از بین ببرد، تا نیاز نباشد حتماً از انواع سموم پرخطر استفاده شود.
یکی از مشکلاتی که ما داریم این است که کشاورزان ما اطلاع بسیار پایینی نسبت به سموم دارند که می‌توان با آموزش و اگاهی رسانی این مسائل را حل کرد.
اگر دوره کارنس (خنثی شدن اثر سم در یک مدت زمان مشخص) رعایت شود تا حد زیادی از اثرات سوء این سموم می‌توانیم در امان باشیم. تا زمانی که در خصوص سموم کشاورزی مثل داروخانه عمل نکنیم و توسط یک فرد خبره نسخه نوشته نشود، سم طبق نسخه تهیه و مصرف نشود تا حد  زیادی با مشکل مواجه خواهیم بود.
الان می‌بینیم که سموم بدون اطلاع و آگاهی بصورت بی رویه‌ای تهیه و مصرف می‌شوند.
نظارت بر سموم در سیاست‌های کلان کشور آمده است، اما دولت و مجلس باید در این حوزه ورود کرده و نسبت به ایجاد قوانین اهتمام داشته باشند، باقی مانده سموم سنجش شوند، می‌توانیم از اثرات سوء این محصولات آگاه شویم. همچنین می‌توان گیاهانی را کشت کرد که نسبت به سایر گونه‌ها مقاوم‌تر هستند تا آفت کش کمتری استفاده شود، یا به سمت آفت کش هایی بروند که پایه‌های گیاهی داشته باشند به جای پایه شیمیایی.